Ալեքսանդր Շիրվանզադե. «Պատվի համար» (1904 թ. համառոտ)

shirvanzade-patvi-hamarՊարոն Էլիզբարովն ընկերոջ մահից հետո յուրացրել է նրա ունեցվածքը՝ բախտի քմահաճույքին թողնելով իր ընկերոջ ընտանիքը։ Սակայն Օթարյանն ուսումն ավարտելուց հետո պահանջում է իրենց հասանելիքը՝ ներկայացնելով համապատասխան փաստաթղթեր։ Էլիզբարովի կրտսեր դուստրը՝ Մարգարիտը, ցանկանում է վերականգնել արդարությունը, սակայն ինքն իրեն և իր «պատիվը» պաշտպանելու համար Էլիզբարովը պատրաստ է ամեն ստորության: Նա կրակն է նետում Օթարյանի փաստաթղթերը, որ Մարգարիտի մոտ էին։

Մարգարիտն Օթարյանին խոստացել էր վերադարձնել փաստաթղթերը, սակայն դրանք այրվում են։ Հայրն այրում է իր աղջկա պատիվը. այսպես է մտածում Մարգարիտն ու ինքնասպանություն է գործում՝ չցանկանալով ապրել առանց պատվի։

Յուրաքանչյուրը պատիվ կոչվածը յուրովի է ընկալվում։ Էլիզբարյանի համար պատիվ է համարվում իր անունը, նա չի ուզում բոլորին հայտնի դառնա, որ ինքը խաբեությամբ է հարստություն դիզել։ Բագրատը երազում է հզոր ֆինանսական սյուն դառնալ, Ռոզալիան անխնա վատնում է հոր փողերը։ Նրա համար կարևոր է միշտ լավ տեսք ունենալը։ Մարգարիտի համար կարևոր է ազնվությունը։ Նա ինքը ազնիվ մարդ է և անհրաժեշտ է համարում փաստաթղթերը հետ վերադարձնել, քանի որ դրանք միակ ապացույցն են, որ ունի Օթարյանը։

Բայց կա մի հանգամանք: Երբ հայրը կրակն է նետում փաստաթղթերը, Մարգարիտը չի ասում, թե հայրն այրել է  փաստաթղթերը, այլ ասում է՝ հայրն այրել է իր պատիվը։ Նա Օթարյանին խոստացել էր վերադարձնել փաստաթղթերը, դրանք այրվեցին, այրվեց իր պատիվը, և հետևաբար՝ չարժե ապրել առանց պատվի։

Մարգարիտն ասում է, իբր փաստաթղթերն ինքն է այրել, ինքնասպանությունից առաջ կամենալով փրկել գեթ հոր պատիվը, և անգամ այդ պահին, մահից րոպեներ առաջ պաշտպանում է հորը։ Նրան, իհարկե, ոչ ոք չի հավատում։ Բոլորը գիտեն, որ Մարգարիտը նման արարքի ընդունակ չէ։

Աղջիկը դուրս է գալիս, և րոպեններ անց հայտնված Սուրենն ասում է, որ Մարգարիտը ինքնասպան է եղել։ Բոլորի հայացքները փոխվում են։ Օթարյանը դուրս է վազում է և տեսնում է Մարգարիտին անշնչացած։

tarntercum